Anhedonia - stan niezdolności do odczuwania przyjemności

Termin anhedonia znany jest w psychologii i psychiatrii, określa bowiem stan niezdolności do odczuwania przyjemności w każdym rozumieniu tego słowa. Pojęcie pochodzi z języka greckiego, gdzie przedrostek "an" oznacza brak czegoś, a termin "hedone" to przyjemność. Osoba, cierpiąca na anhedonię nie potrafi odczuwać przyjemności zarówno cielesnej, jak i zmysłowej, w tym emocjonalnej, np. radości.

Osoby, która cierpi na anhedonię nie cieszą spotkania z bliskimi, przebywanie z ukochaną osobą, wygrana w konkursie czy zwyczajne, codzienne przyjemności. Ponadto, zaburzenie to może objawiać się trudnościami w odczuwaniu zarówno emocji pozytywnych, jak i negatywnych, taki człowiek zwykle ma również niski poziom empatii. Może występować jako odrębne zjawisko ale bardzo często jest objawem wielu innych schorzeń, w tym depresji.

Przyczyny anhedonii

Jak wspomniano wcześniej, anhedonia może występować jako odrębne zaburzenie, choć jest to zjawisko dość rzadkie. O wiele częściej zdarza się, że jest ona objawem innego zaburzenia czy choroby, zwłaszcza depresji. To zaburzenie nastroju cechuje się występowaniem obniżonego nastroju, przygnębienia, niemożnością odczuwania radości i innych emocji pozytywnych. Może być również efektem działania niektórych leków, co ciekawe, zwykle leków przeciwdepresyjnych, zwłaszcza inhibitorów serotoniny oraz noradrenaliny.

Anhedonia jest objawem depresji w fazach remisji, gdy ostre objawy choroby ustąpią. Zarówno tak zwana anhedonia pierwotna, wynikająca z depresji, jak i anhedonia wtórna, związana z przyjmowaniem leków, są uleczalne. Wymagają jednak specjalistycznej terapii, zarówno przyjmowania leków, jak i prowadzenia terapii psychologicznej.

Skąd jednak bierze się sama anhedonia, również jako objaw depresji? Dlaczego w wielu zaburzeniach pojawia się brak radości z życia, nie możemy odczuwać radości i zadowolenia z codzienności? Przyczyn szukać można zarówno w czynnikach środowiskowych, w tym wychowaniu. Niektórzy rodzice są surowi dla swoich pociech, nie pokazują im, jak można cieszyć się życiem, ich codzienność składa się z wymagań i nakazów. Takie osoby w przyszłości mogą mieć trudności z odczuwaniem radości, nie wiedzą, jak można cieszyć się z życia i co tak naprawdę daje nam radość. Zwykle życie traktują zadaniowo, są bardzo ambitne, czasem wręcz perfekcjonistyczne. Ich życie bywa pozbawione emocji, są ludźmi racjonalnymi ale i traktującymi życie zbyt poważnie.

Kolejna kwestia to czynniki osobowościowe. Większe predyspozycje do cierpienia na anhedonię mają osoby, które są zakompleksione, niepewne siebie, pesymistycznie nastawione do świata. Tacy ludzie bardzo często mają trudności z odczuwaniem radości z życia. Zaburzenie to może również współistnieć z perfekcjonizmem, narcyzmem oraz innymi, tego typu kwestiami.

Z kolei anhedonia wtórna może występować jako skutek brania leków ale i jako konsekwencja różnych wydarzeń, jakie miały miejsce w naszym życiu. Może być odpowiedzią na trudne zdarzenia, w tym traumy, np. molestowanie seksualne, rozwód, bolesne rozstanie, itp. Takie nieprzyjemne wydarzenia mogą odcisnąć się piętnem na naszym życiu i spowodować, że trudniej nam będzie odzyskać na nowo radość z życia.

Jak objawia się anhedonia?

Jako niemożność odczuwania przyjemności, jest stanem emocjonalnym ale i ma związek z ogólnym funkcjonowaniem w wielu sferach.

Osoba, która cierpi na anhedonię:

• nie odczuwa przyjemności w życia, zarówno ogólnego zadowolenia, jak i radości z poszczególnych sytuacji;
• odczuwa smutek, przygnębienie, pojawiają się pesymistyczne myśli;
• nie ma motywacji do działania, niczego jej się nie chce;
• nie ma ochoty na to, co do tej pory ją cieszyło, traci zainteresowanie swoją pasją, hobby;
• nie odczuwa radości ze spotkań z bliskimi, z przebywania z ukochanymi osobami.

Objawy są więc bardzo podobne do zwyczajnego przygnębienia, sezonowej chandry ale i również depresji. Zdiagnozowanie jej nie jest proste, zaniepokoić nas powinno utrzymywanie się objawów powyżej dwóch tygodni. Po tym czasie bowiem przygnębienie czy chandra powinno już minąć, jeśli jednak tak się nie dzieje, warto poszukać przyczyny.

Diagnoza anhedonii

Zdiagnozowanie nie jest zjawiskiem łatwym, niewiele bowiem osób powie nam wprost, że nie odczuwa przyjemności. Dlatego właśnie lekarze psychiatrzy oraz psychoterapeuci bazują na wystandaryzowanym narzędziu: Skali Oceny Odczuwania Przyjemności SHAPS. To w prosty sposób skonstruowane narzędzie, składające się z 14 pytań, dotyczących odczuwania przyjemności. Jeżeli dana osoba odpowiada na nie twierdząco, można wywnioskować, że ma trudności z odczuwaniem pozytywnych emocji. Im więcej negatywnych odpowiedzi, tym mniejsze prawdopodobieństwo, że dany pacjent cierpi na anhedonię.

Jak walczyć z anhedonią?

Czy da się ją wyleczyć i sprawić, byśmy mogli na nowo odczuwać radość z życia? W przypadku anhedonii jako skutku innego zaburzenia czy przyjmowania leków, kluczem do sukcesu jest terapia zaburzenia pierwotnego, zwykle depresji lub zaburzenia osobowości. Pacjentom proponowana jest terapia psychologiczna w połączeniu z farmakoterapią. Najlepsze rezultaty odnosi psychoterapia indywidualna oraz grupowa, jak również odpowiednio dobrane leki. W przypadku depresji oraz zaburzeń osobowości hospitalizacja nie jest stosowana rutynowo, zdarza się jednak, że niezbędna jest krótkotrwała obserwacja pacjenta na oddziale psychiatrycznym.

Jak możemy wspomagać terapię anhedonii, jak pomóc sobie lub bliskiej osobie, która nie potrafi odczuwać radości z życia? Poniżej kilka ciekawych pomysłów.

1. Wdzięczność za to, co mamy - w nauce cieszenia się życiem na nowo bardzo dobrym ćwiczeniem jest praktykowanie wdzięczności za to, co mamy. Warto każdego dnia zastanowić się nad tym, za co jesteśmy wdzięczni. Może za to, że mamy piękny dom/mieszkanie, ukochanych ludzi, ciekawą pracę i dopisuje nam zdrowie? Dla wielu to nie dużo ale dla innych to właśnie to, o czym marzą.
2. Uśmiech każdego dnia - każdego dnia warto również pamiętać o uśmiechu, to nasza największa broń w walce z przeciwnościami losu!
3. Małe przyjemności na poprawę nastroju – jeśli chcemy zacząć na nowo cieszyć się życiem, warto zadbać o małe przyjemności, które w naturalny sposób poprawią nam nastrój. Miła rozmowa, zakupy po pracy, spacer w pięknych okolicznościach przyrody? Lista jest naprawdę długa i tylko od nas zależy, co się na niej znajdzie.
4. Przebywanie z bliskimi - kolejna porada dotyczy spotkań z rodziną i znajomymi. Osoba z anhedonią bardzo często nie docenia ich obecności ale ich bliskość i wsparcie mogą być najlepszą z dostępnych opcji pomocy, warto być przy takiej osobie i wspierać ją, mimo jej oporu i obojętności.
5. Spełnianie marzeń - każdy z nas ma jakieś marzenia i całe życie dąży do ich zrealizowania. Aby cieszyć się życiem i doceniać je w pewnym zakresie, warto dążyć do zrealizowania swoich planów i cieszyć się każdym, nawet drobnym sukcesem.