Biblia Tysiąclecia - księgi, wartości i motywy

Biblia Zarówno Biblia Tysiąclecia, jak i literatura antyczna stanowią źródło kultury europejskiej. Jednak podczas gdy twórczość starożytna pozostała jedynie dziełem sztuki, "Pismo Święte" dało podstawę wiary objawionej dla ogromnej rzeszy chrześcijan. Obie księgi Starego i Nowego Testamentu stanowią obecnie najpoczytniejsze dzieło na świecie i to nie tylko wśród wyznawców, ale również przedstawicieli innych religii oraz osób niewierzących.

Co sprawia, że księgi biblijne są tak intrygujące i atrakcyjne?

Z pewnością są to uniwersalne wartości, wyjaśniające zagadnienia natury religijnej, filozoficznej i historiozoficznej. W niej ludzie szukają odpowiedzi na pytania dotyczące spraw ogólnoludzkich i relacji między nimi.

Biblia jest zbiorem pism powstałych na przestrzeni wielu wieków:

Stary Testament - od XII do I w. p. n.e.;
Nowy Testament od 51-96 r. n. e.

Jak widać okres zapisywania zawartych treści trwał ponad tysiąc lat, dlatego ma to dzieło opinię wielkiej skarbnicy wiedzy o świecie i człowieku i jest nazywane Biblią Tysiąclecia. Ciągle budzące zainteresowanie arcydzieło doczekało się wielu interpretacji i tłumaczeń. Co ciekawe, nie tylko nie traci na aktualności, ale nowe zdarzenia w czasach współczesnych powodują coraz to nowe odkrycia interpretacyjne.

Uniwersalny charakter Biblii wiąże się z metaforycznym przedstawieniem wielu zagadnień filozoficznych i ogólnoludzkich. Przenośnie i alegorie sprawiają, że jest ona zrozumiała dla szerokich rzesz społeczeństwa pod każdą szerokością geograficzną.

Księgi Biblii

Stary Testament

To podstawa judaizmu i chrześcijaństwa. Składa się z 46 ksiąg, w ramach których można odnaleźć wiele wiadomości na temat stosunku Boga do człowieka i wartości życia ludzkiego.

Księga Hioba

W Biblii piszą o nim, jako o "mężu sprawiedliwym", czyli bogobojnym i prawym. Posiadał on liczne bogactwa i szczęśliwą rodzinę (siedmiu synów i trzy córki), wielką liczbę służby i zwierząt. Bogactwa jednak nie zmniejszyły jego wiary, dlatego szatan postanowił ją wystawić na próbę. Bóg zezwolił na to, będąc przekonany o niezłomności wiary Hioba. Spadły więc na niego wszelkie nieszczęścia:

stracił dobytek,
zaczęły ginąć dzieci,
jego samego pokrył trąd.

Mimo namów przyjaciół i żony, jednak nie buntuje się on przeciw Bogu, chociaż wie, że nie zasłużył na taką karę. Mimo tego nawet składa hołd stwórcy. Przywdziewa pokutny wór, pada na twarz i płacze, mimo, że nie czuje się winny. Wierzy, że Bóg wie, dlaczego nęka go nieszczęściami, ma swoje powody. Niezłomna wiara Hioba zostaje wreszcie nagrodzona a Pan przywraca mu dawny majątek, jeszcze podwojony.

Księga ta i historia bohatera mają ponadczasowe znaczenie dla chrześcijan. W obliczu ciężkiej próby Hiob pozostaje wierny Panu. Jest to historia o cierpieniu niezawinionym. Pokazuje też fałsz bardzo uproszczonej interpretacji, że wszelkie nieszczęścia są karą za grzechy.

Uniwersalny charakter Księgi Hioba wynika z podjęcia zagadnienia bliskiego człowiekowi w każdej epoce historycznej. Uczy ona mianowicie, jak można godnie i z ufnością w mądrość Boga przyjmować wszelkie nieszczęścia i przykre doświadczenia życiowe.

Księga Koheleta

Z kolei, w księdze pochodzącej z końca III w. p. n.e. autor zastanawia się nad wartością losu ludzkiego i drogą do szczęścia. Stwierdza on, że wszystko jest marnością, a szczęścia nie przyniosą ani bogactwa, ani mądrości. Dlatego radzi on umiar w pogoni za tym, co wydaje się szczęściem. Człowiek poddany jest stałemu, niezmiennemu cyklowi życia i umierania - jedynie Bóg może to zmienić.

"Wszystkie rzeczy mają czas, a swym zamierzonym biegiem przemija wszystko pod słońcem.
Czas rodzenia i czas umierania, czas szczepienia i czas wyrywania tego, co szczepiono...
Czas zabijania i czas leczenia, czas rozwalania i czas budowania.
Czas płakania i czas śmiania, czas narzekania i czas tańcowania."

Sprawy indywidualne i zbiorowe podlegają tym samym regułom. Ludzie żyją na uporządkowanym świecie, którego poznanie jest prawie niemożliwe. Człowiek i tak rodzi się, żyje i umiera. Jednak wymowa księgi nie jest pesymistyczna, gdyż autor stwierdza, że w czasie, który Bóg dał nam na ziemi, powinniśmy się cieszyć życiem i żyć w zgodzie z prawem.

Przedstawione tu myśli są uniwersalne. Były i są tematem rozmyślań największych filozofów i kierunków myśli filozoficznej jak np. egzystencjalizm. Wartość szczęścia i sens życia są dla człowieka wielką tajemnicą, dlatego powinien żyć w zgodzie z wiarą i samym sobą i cieszyć się, że dane mu było urodzić się.

Jest to przesłanie pomagające człowiekowi w wyborze drogi życiowej i w wyznaczeniu dystansu do pogoni za marnościami świata takimi jak bogactwo czy stanowisko.

Dekalog

Niezaprzeczalnie wartością uniwersalną jest dekalog, czyli 10 przykazań. Jest to zbiór podstawowych nakazów moralnych. Współczesne zasady moralne opierają się na tych prawach i są podstawą do stworzenia systemu sądowniczego.

Nie ulega kwestii aktualność takich przykazań jak:

nie zabijaj,
nie kłam,
nie kradnij.

Postępowanie wbrew tym nakazom jest po prostu przestępstwem i jest dzisiaj karane, dlatego nikt, bez względu na rodzaj wyznania nie może negować ponadczasowej wartości tych reguł.

Również dalsze nakazy obyczajowe jak:

nie pożądaj żony bliźniego swego,
nie cudzołóż,
szanuj ojca swego i matkę

to jak najbardziej aktualne normy życia współczesnego. Pożądanie obcej żony, a co gorsze cudzołóstwo to nie tylko grzechy wobec Boga, ale także wykroczenia przeciw obowiązującym normom życia społecznego. Szanowanie cudzej własności wiąże się z poszanowaniem drugiego człowieka.

Również szacunek wobec własnych rodziców jako nakaz moralny nie jest wcale taki oczywisty. Prasa i telewizja niemal codziennie przynosi przykłady postępowania całkiem odmiennego niż w tym przykazaniu. Brak szacunku dla rodziców, a w skrajnych wypadkach poniżanie ich i znęcanie się nad nimi, to problem jak najbardziej aktualny.

Owe 10 reguł życia to wiecznie aktualne wartości, jakim powinno być podporządkowane życie współczesnego człowieka. Gdyby były one przestrzegane przez wszystkich, świat byłby dużo lepszy, a życie piękniejsze, dlatego należy sobie życzyć, aby nie straciły one nigdy swojej aktualności.

Ze Starego Testamentu dowiadujemy się o Stwórcy i Jego stosunku do wszelkiego stworzenia. Przekonanie o istnieniu Boga, który swoją mądrością nie tylko stworzył świat ale jeszcze pomaga człowiekowi, roztacza nad nim opiekę, jest właśnie uniwersalną wartością tych ksiąg. Otrzymujemy też ponadczasowe rady jak żyć, jak postępować i jaką obrać drogę.

Nowy Testament

Składa się On z 27 ksiąg i ukazuje miłość Boga skierowaną do wszystkich ludzi na całym świecie. Przypowieści i rady oraz nauki zawarte w tych pismach wprowadzają nas do systemu wartości życia ludzkiego.

W Ewangelii św. Mateusza Jezus zaleca ostrożne osądzanie bliźnich: "Nie sądźcie, abyście nie byli sądzeni". Pochopne i niesprawiedliwe osądzenie może się obrócić przeciwko autorowi.

Bowiem człowiek jest skłonny "dostrzegać zło w oku brata swego, a nie dostrzega belki w oku swoim". Łatwo jest wydawać sądy o innych ludziach, wyrządzając im krzywdę. Jednak bardzo trudno przyjąć krytykę od innych, nawet słuszną. Jezus uczy, że aby osądzać kogoś, należy najpierw usunąć ową przeszkodę z własnego oka, a dopiero potem zająć się nauczaniem innych.

Często zbyt intensywnie i dotkliwie dla drugiej osoby ktoś interesuje się jej życiem, wtrąca w jej sprawy, ocenia postępowanie, podczas gdy sam nie jest wzorem do naśladowania, wręcz przeciwnie, popełnia jeszcze większe błędy. Takie postępowanie jest nadal charakterystyczne dla wielu ludzi i szkoda, że nie przyjmują do siebie zawartych w nauce rad. Odnosi się to zarówno do wielkiej polityki, jak i życia prywatnego. Poprawiaczy, krytyków jest zbyt wielu.

Nauka wynikająca z tekstu ma jak najbardziej uniwersalne wartości i będzie mieć tak długo, jak długo człowiek nie zmieni swojej natury.

W Ewangelii św. Łukasza mamy natomiast inne uniwersale nauki przedstawione w formie przypowieści. Szczególnie należy zwrócić uwagę na przypowieść o miłosiernym Samarytaninie.

Pewien człowiek szedł z Jerozolimy do Jerycha i został obrabowany oraz pobity przez zbójców. Rannego, leżącego przy drodze mijali obojętnie przechodnie, nawet kapłan. Dopiero Samarytanin wzruszył się jego losem, opatrzył troskliwie rany i pielęgnował. Zapłacił nawet w gospodzie za opiekę nad rannym. Jezus w związku z tym nakazuje: „Idź i ty czyń podobnie”.

Jest to nauka szczególnie wymowna, gdyż Samarytanie byli znienawidzeni przez Żydów. Jednak nie kapłan ani nie współwyznawca, lecz ten znienawidzony poświęca swój czas i pieniądze na ratowanie Żyda.

Jest to przykład miłosierdzie i wrażliwości na krzywdę bliźniego bez względu na jego pochodzenie. Jezus pokazuje, że wszyscy ludzie są braćmi i każdy zasługuje na szacunek i miłość bliźniego. Fakt, że to właśnie nieprzyjaciel okazuje współczucie i pomoc stawia w złym świetle tych, którzy tylko głoszą miłosierdzie, a ich postępowanie przeczy słowom.

Motyw ten jest i będzie prawdopodobnie zawsze aktualny, dopóki ludzie nie zaczną postępować zgodnie z zawartymi tu naukami. Miłosierdzie i niesienie pomocy to podstawowy nakaz człowieka, stanowiący o jego wartości moralnej. W każdej sytuacji ciężkiej powinniśmy pomagać potrzebującym, bez względu na rasę i wyznanie czy przekonanie polityczne.

Tymczasem bardzo często spotykamy się ze "znieczulicą" i obojętnością, która pozwala na szerzenie się zbrodni i przemocy. Dlatego wartości przekazane w tej przypowieści są jak najbardziej aktualne i uniwersalne.

Z tej samej ewangelii pochodzi przypowieść o powrocie grzesznika do domu rodzinnego.

Przedstawiony został tu syn, który bardzo zawinił. Opuścił dom ojca swego i roztrwonił cały majątek. Gdy był już w poniżeniu i nędzy, postanowił wrócić do domu, przebłagać ojca swego i prosić, aby przyjął go do pracy w charakterze najemnika. Tymczasem ojciec wybiegł mu na spotkanie, kazał sługom dać najlepsze szaty i posadził obok siebie, by ucztować radośnie przybycie syna marnotrawnego, co wywołało wzburzenie drugiego z synów.

Postępowanie ojca świadczy o wielkiej umiejętności wybaczania. Marnotrawny syn jest tu symbolem grzesznego, błądzącego człowieka, który popełnił wiele błędów, ale zrozumiał, jak źle postąpił i teraz żałuje swego postępowania.

Dlaczego nauka ta ma charakter uniwersalny? Ponieważ człowiek jest omylny, popełnia błędy i powinien mieć szansę odpokutować za swoje winy i oczekiwać przebaczenia, gdy rzeczywiście chce zmienić się na lepsze. Przekonanie o możliwości przebaczenia jest bardzo budujące i pocieszające.

W opowieści tej ważne jest też przesłanie o miłości rodziców do dzieci. Wielka miłość rodzicielska jest nieraz jedyną deską ratunku dla człowieka i powoduje nawrócenie na dobrą drogę dzięki przekonaniu, że jest ktoś, kto kocha mimo błędów i jest w stanie przebaczyć.

Przedstawione tu motywy wyraźnie wskazują na ponadczasową wartość Biblii Tysiąclecia nie tylko dla człowieka, ale i dla całej ludzkości. Jest to najmądrzejsza księga świata, zawierająca głębokie nauki i prawdy o życiu ludzkim. Sposób życia w społeczeństwie, miłość bliźniego, miłosierdzie i niesienie pomocy, umiar w pogoni za szczęściem, nadzieja w chwilach zwątpienia i nieszczęść, to niezaprzeczalne wartości moralne tego dzieła, dlatego uniwersalny charakter przypowieści i nauk zawartych w Biblii jest niepodważalny. Świadczy o tym także aktualne i dzisiaj zainteresowanie jej treścią i formą jak i również czerpanie z jej motywów przez twórców wszystkich epok.