Sarkastyczny, czyli jaki? Sarkazm a ironia i agresja

Każdego dnia przeżywamy różnorodne emocje, są one pozytywne lub negatywne, wiele z nich miesza się ze sobą, inne z kolei są prawie neutralne, obojętne nam. Uczucia, które nam towarzyszą, możemy wyrażać w różny sposób: słowami, zachowaniem, ale i mimiką: tonem głosu, gestami. W ten sposób inni ludzie wiedzą lub domyślają się, co przeżywamy. Możemy również wyrażać emocje mniej dosłownie, w sposób pośredni. W ten sposób działa sarkazm. Dowiedz się czym on dokładnie jest, jak się objawia i jak walczyć z nadmiernym sarkazmem ze strony innych ludzi?

Czym jest sarkazm?

Sarkazm jest z założenia zjawiskiem negatywnym, mającym na celu skrytykowanie kogoś, nierzadko sprawienie mu przykrości. To wypowiedź, skierowana w stronę osoby, z której zdaniem się nie zgadzamy lub której nie darzymy sympatią.

Sarkastyczny komunikat jest:

• niemiły,
• uszczypliwy,
• nieuprzejmy,
• czasem nieco złośliwy.

Sarkazm jest formą komunikacji między ludźmi, która w pośredni sposób przekazuje nasze emocje w stosunku do adresata komunikatu, są to oczywiście emocje negatywne. Ładunek emocjonalny takiej wypowiedzi jest duży, choć tak naprawdę sama wypowiedź na pierwszy rzut oka może wydawać się miła, np. "No proszę, jaka sukienka!", w zamyśle oczywiście może krytykować kreację danej osoby lub "Jak Ty to zrobiłeś, nie wierzę, niesamowite…". W tym wypadku, choć sam komunikat wydaje się pozytywny, istotne są inne kwestie, pozwalające nam ocenić emocje osoby wypowiadającej te słowa. Ważny jest ton głosu, gestykulacja, mimika twarzy… gdy powyższe stwierdzenia wypowiadane są w określony sposób z miłego komplementu mogą stać się złośliwym przytykiem, krytycznym komentarzem wypowiedzianym z nieszczerym uśmiechem na ustach.

Sarkazm a ironia

Podobnym typem wypowiedzi jest wypowiedź ironiczna, aczkolwiek w tym przypadku ładunek emocjonalny jest dużo słabszy, nie ma w ironii tyle złości i uszczypliwości, takie słowa mogą nawet nie sprawić nikomu przykrości.

Sarkazm a agresja

Kolejna istotna kwestia, a mianowicie rozgraniczenie sarkazmu i agresji. Czy tytułowa forma komunikacji jest agresją? Czy agresja może przyjmować formę tytułowego negatywnego komunikatu? Wiele osób tak właśnie uważa, sarkazm jest dla nich wyrafinowaną, nieco zakamuflowaną w ironiczne komentarze formą agresji, która przybiera tutaj nieco inną, mniej bezpośrednią formę, co oczywiście nie znaczy, że jest ona mniej bolesna dla odbiorcy.

Sarkazm może być postawą wrogą, ukrytą za uszczypliwymi komentarzami, może nawet przyjmować formę przemocy psychicznej, zwłaszcza, gdy stosowany jest często. Przybiera wtedy niejako formę nękania, co może przyczyniać się do wielu negatywnych konsekwencji, zwłaszcza dla osoby, która pozostaje w roli ofiary. Sarkastyczne, ironiczne komentarze, stosowane w relacji na dłuższą metę, mogą przyczynić się do spadku samooceny i pogorszenia się pewności siebie. Mogą przyczynić się nawet do myśli depresyjnych. Warto więc zwracać uwagę na to, jak traktują nas inni ludzie, ale i na to, jak my ich traktujemy. Bardzo możliwe, że nasze komentarze wyrządzają im o wiele większą krzywdę, niż nam się wydaje.

Jak bronić się przed sarkazmem?

Ktoś z najbliższego Ci otoczenia stosuje powyżej opisane metody, czujesz, że to sarkazm i chcesz się przed nim bronić? Jeśli jesteś ofiarą takiej komunikacji i odczuwasz ją jako agresję, działaj!

1. Postaw jasne granice i nie pozwól na ich przekraczanie - jasno postaw granice i konsekwentnie nie pozwalaj na ich przekraczanie. Przypominaj o nich i asertywnie broń swojej osoby, np.: "Mówiłam Ci, że nie zgadzam się na tego typu komentarze wobec mnie. Masz prawo mieć do mniej pretensje, ale proszę Cię, wyrażaj się w stosunku do mnie z szacunkiem, nie będę rozmawiać z Tobą tym tonem". Upominaj, ale nie obrażaj drugiej strony;
2. Unikaj takich relacji i związków - jeśli to możliwe, unikaj osób, z którymi Twoje relacje są nacechowane sarkazmem. Oczywiście nie zawsze jest to możliwe, warto jednak ograniczać kontakty z takimi ludźmi, skoro ich towarzystwo może negatywnie wpływać na naszą samoocenę i pewność siebie;
3. Nie przejmuj emocji drugiej strony - sarkazm bardzo często wpędza nas w negatywne emocje. Nie pozwól na to, nie przejmuj emocji drugiej strony, nie stosuj podobnie skonstruowanych komunikatów;
4. Proś o wyjaśnienie, dodatkowe argumenty - w wielu przypadkach stosowanie komunikatów ironicznych i sarkazmu w relacjach międzyludzkich wynika z niedojrzałości emocjonalnej;
5. Komunikuj się z użyciem wypowiedzi typu "ja" - asertywne komunikaty typu "ja" są bardzo istotne w walce z tytułową formą komunikacji oraz wszelkimi innymi formami agresywnymi czy nawet toksycznymi. Jak wygląda taki komunikat? Składa się z kilku, ważnych elementów. Pierwszy z nich to wyrażenie emocji w odniesieniu do siebie, np. "Jest mi smutno". Następnie ma miejsce przytoczenie konkretnej sytuacji, np. "gdy tak się do mnie zwracasz". W kolejnym kroku uzasadniamy ta sytuację, np. "ponieważ twoje słowa mnie ranią/obrażają". Dalej mówimy o swoich oczekiwaniach, np. "Chciałabym, abyś inaczej wyrażał swoje zdanie, rób to proszę w taki sposób, abym czuła, że mnie szanujesz". Takie słowa pozwolą drugiej stronie na poznanie naszych uczuć, ale i potrzeb, co jest istotne w każdej relacji międzyludzkiej.

Jak walczyć z sarkazmem u siebie?

A może to Tobie zdarza się dawać innym takie negatywne komunikaty, wypowiadasz ironiczne komentarze w stosunku do bliskich i znajomych… Chcesz to zmienić? Poniżej kilka wskazówek, które mogą Ci pomóc.

Weź odpowiedzialność za swoje słowa i czyny
Istotne dla wyzbywania się sarkazmu jest zdanie sobie sprawy z tego, że każdy z nas powinien brać odpowiedzialność za to, co mówi i robi. Powiedz sobie, że niejako podpisujesz się pod tym, co robisz i co mówisz, że jest to Twoje i odzwierciedla Ciebie. Bardzo możliwe, że zaczniesz o wiele świadomiej podchodzić do swoich zachowań, ale i wypowiadanych słów.

Akceptuj siebie i innych
Kolejna kwestia to akceptacja, zarówno siebie, jak i innych. Sarkazm bardzo często pojawia się jako odpowiedź na brak tolerancji dla tego, co odmienne. Staraj się być osobą otwartą na inność, akceptuj to, co jest odmienne, traktuj to jako coś innego, ale nie gorszego. Taka postawa pozwoli Ci walczyć z sarkazmem i ironią.

Mów szczerze, co czujesz
W procesie wyzbywania się sarkazmu bardzo istotne jest postawienie na szczerość. Tytułowe komunikaty są nieszczere, bazują na ironii, uszczypliwości, złośliwości. Mówienie prawdy nie zawsze jest łatwe, ale jeśli pragniesz walczyć ze swoimi negatywnymi wypowiedziami, nie wstydź się mówić innym tego, co czujesz. Zachowuj się taktownie, ale bądź osoba uczciwą, na pewno zostanie to docenione.

Nie wstydź się przepraszać za to, co powiedziałaś/eś
Wypowiedzenie słowa "przepraszam" nie należy do najłatwiejszych. Jeśli jednak zdarzy Ci się powiedzieć drugiej osobie coś przykrego, nie wstydź się przyznać do błędu. Jeśli uważasz, że to, co powiedziałaś/eś mogło być dla drugiej strony krzywdzące, powiedz to. Na pewno druga osoba doceni Twoją skruchę i wybaczy Ci nawet, gdy Twój komentarz był wyjątkowo obcesowy. Dla Ciebie również będzie to cenna lekcja, ponieważ w przyszłości zastanowisz się, czy aby na pewno można w ten sposób formułować wypowiedź, aby nikogo nią nie urazić.

Nie wstydź się kontaktu ze specjalistą
Jeśli jednak czujesz, że sarkazm bierze górę, że Twoje relacje z innymi bardzo cierpią na tym, że stale stosujesz ironię i jesteś nieprzyjemna/y, nie wstydź się skontaktować ze specjalistą. Bardzo możliwe, że taka rozmowa pokaże Ci, na czym polega problem i jak go rozwiązać, aby Twoje relacje z innymi znów były zdrowe i satysfakcjonujące dla obu stron.

Pamiętaj jednak, że sarkazm nie zawsze jest zły. Wymienić można także kilka korzyści takiej formy wypowiedzi.

Osoba ją stosująca jest zwykle:

• bardzo bystra,
• inteligentna,
• posiada wgląd w siebie,
• ma świadomość swojej wartości,
• potrafi przemycać informacje o swoich emocjach w sposób pośredni.

Warto więc wykorzystywać zalety sarkazmu, ale i na niego uważać, aby z osoby bystrej nie stać się w oczach innych kimś złośliwym i niesympatycznym.