Samoocena - czym jest i jak ją poprawić. Testy na samoocenę

Samoocena to nasza postawa wobec samych siebie, to nasze zdanie na nasz temat. Choć wielu psychologów i innych specjalistów starało się i nadal stara się ją zgłębić, nie powstała dotąd żadna idealna definicja samooceny. Trudno zdefiniować to pojęcie, ale warto odpowiedzieć na pytanie, jak powstaje samoocena, jaka jest jej rola i co na nią wpływa.

Samoocena - definicja pojęcia

Zdefiniowanie samooceny nie jest łatwe, nie ma jednej, poprawnej definicji tego słowa. Można jednak powiedzieć, że samoocena to nasza ocena samych siebie na podstawie tego, co dzieje się w naszym życiu oraz co inni ludzie sądzą na nasz temat. Należy pamiętać, że jest to ocena bardzo subiektywna, np. nasza samoocena może być różna z tym, jak postrzegają nas inni.

Samoocena a poczucie własnej wartości

Z pojęciem samooceny wiąże się jeszcze jedno, a mianowicie poczucie własnej wartości. Wiele osób stosuje te pojęcia zamiennie, choć ich znaczenie jest nieco inne. Poczucie własnej wartości to przekonanie o swojej wartości jako człowieka wraz ze swoimi zaletami i wadami. To poczucie, że mamy swoje miejsce na świecie i zadanie do wykonania, misję do spełnienia. Osoba z adekwatnym poczuciem własnej wartości ceni siebie, mimo że jak każdy z nas posiada wady i wie, co powinna robić w życiu, aby osiągnąć szczęście. Samoocena z kolei to subiektywna ocena samego siebie, zmienia się w zależności od tego, co wydarza się z naszym życiu, z kimś się porównujemy. Jeśli wygramy konkurs: nasza samoocena wzrasta, jeśli z kolei rozpadnie się nasz związek: samoocena spada itp.

Samoocena - skąd się bierze?

Skąd się bierze nasze zdanie na nasz temat? Kiedy kształtuje się samoocena? Najprościej rzecz ujmując: kształtuje się ona przez całe nasze życie, nie ma ram czasowych, kiedy wykształca się nasze zdanie na nasz własny temat. Samoocena zaczyna tworzyć się już w okresie dzieciństwa, a co ma na to wpływ? Jak się domyślamy - może nieco paradoksalnie - inni ludzie. Na naszą samoocenę może mieć wpływ:

to, co dzieje się w naszym życiu i sposób, w jaki to interpretujemy, np. dobra ocena z testu może podnieść naszą samoocenę, zła: może ją obniżyć;
to, jak się o nas wypowiadają i jak nas traktują inni ludzie;
to, co sami o sobie myślimy, np. gdy ktoś uważa, że jest zbyt otyły, może mieć obniżoną samoocenę;
dokonywanie porównań z samym sobą z przeszłości, jak z innymi ludźmi, np. gdy wiemy, że 5 lat temu wyglądaliśmy gorzej, nasza samoocena rośnie, gdy jednak uważamy, że koleżanka jest od nas ładniejsza, może mieć to negatywny wpływ na naszą samoocenę.

Samoocena jest bardzo dynamiczna, zmienia się w trakcie naszego życia, jest związana z naszym nastrojem, aktualną sytuacją życiową. Niezależnie od aktualnego poziomu, samoocena odgrywa ważną rolę w naszym życiu. Jaką? O tym poniżej.

Rola samooceny w naszym życiu

Jaką rolę odgrywa samoocena w naszym życiu? Dlaczego jest taka ważna? Samoocena przede wszystkim odgrywa ważną rolę w kształtowaniu naszej tożsamości i osobowości: jest istotna w trakcie tworzenia planów życiowych i snucia marzeń: osoby z niską samooceną rzadko mają ambitne plany, skupiają się jedynie na marzeniach, które jednak niechętnie realizują. Ponadto, samoocena odpowiada za nasze funkcjonowanie społeczne, osoby z niską samooceną mogą mieć tendencje do izolowania się, odpowiednia samoocena sprawia, że chcemy być z ludźmi, zbyt wysoka zaś może powodować, że będziemy się wywyższać ponad innych.

Test na samoocenę - jak zmierzyć jej poziom?

Samoocena jest w psychologii zjawiskiem mierzalnym. Istnieją narzędzia, które pozwalają na określenie poziomu samooceny. Najpopularniejszym test krótki i prosty w konstrukcji test SES - Skala Samooceny Rosenberga. Pozwala na zmierzenie ogólnego poziomu samooceny, badany samodzielnie wypełnia kwestionariusz, składający się z 10 pytań. Odpowiedzi udziela w skali czterostopniowej. Test można stosować u osób od 14 do 75 roku życia. Kolejnym narzędziem jest ACL - Lista Przymiotnikowa. W trakcie badania wybiera się przymiotniki, które najlepiej nas opisują. W ten sposób również możemy dowiedzieć się wiele o samoocenie osoby badanej, zależnie od tego, jakimi słowami siebie opisuje. Normy obejmują osoby od 15 do 59 roku życia.

Jak wiemy, poziom samooceny ma bardzo istotny wpływ na jakość naszego życia. Zarówno zbyt niska, jak i zbyt wysoka samoocena mogą przyczynić się do szeregu problemów. Warto przeanalizować oba te zjawiska.

Niska samoocena - skąd się bierze i jak ją poprawić?

Niska samoocena to posiadanie bardzo niekorzystnego zdania na swój temat, związana jest zwykle z nieśmiałością, posiadaniem licznych kompleksów. Osoba z niskim poziomem samooceny jest bierna, niechętna do jakiejkolwiek aktywności, izoluje się z kontaktów społecznych, w jej wachlarzu emocji dominuje smutek, lęk, poczucie beznadziejności. Takie osoby są zwykle:

ciche,
spokojne,
uległe,
naiwne,
łatwo można je wykorzystać,
mają problemy z upominaniem się o swoje.

Niska samoocena może być związana z osobowością, cechuje zwykle osoby o lękowych cechach osobowości, ludzi o flegmatycznym lub melancholijnym typie temperamentu, ludzi spokojnych, poważnych, zrównoważonych. Nie bez znaczenia są też czynniki środowiskowe, zwłaszcza związane z wychowaniem i naszą rodziną pochodzenia. Niski poziom samooceny może wynikać z faktu wychowywania przez nadmiernie krytycznych, wymagających, chłodnych emocjonalnie rodziców. Może cechować również dzieci z rodzin rozbitych, sieroty oraz osoby, wychowywane w domu dziecka. Niska samoocena może być też związana ze stanem zdrowia, może być niższa u osób chorych, np. kobiety po chemioterapii, które straciły włosy lub pań po zabiegu mastektomii. Samoocena bywa też niższa u osób niepełnosprawnych, np. poruszających się na wózku ale i posiadających różne wady i zaburzenia, np. wadę wymowy czy silną wadę wzroku. Niska samoocena może wiązać się z naszą sytuacją życiową: niższa może być u osób niewykształconych, niezamożnych, zwłaszcza młodzieży.

Jak radzić sobie z niską samooceną?

Uważasz, że masz niską samoocenę, masz kompleksy? Poniżej ciekawe porady, które pomogą Ci uwierzyć w siebie!

Pracuj nas swoim poczuciem własnej wartości, postaraj się uwierzyć w siebie oraz zrozumieć, że - mimo swoich wad i słabszych stron, które ma każdy z nas - jesteś na swój sposób wyjątkowy i potrzebny. Warto zacząć od uświadomienia sobie swoich zalet, np. poprzez wypisanie ich i przyczepienie w widocznym miejscu tak, abyśmy mogli stale na nie spoglądać;
Sprecyzuj swoje cele i marzenia, ustal, do czego chcesz dążyć i działaj: rób to małymi kroczkami i ciesz się z każdego drobnego sukcesu;
Uświadamiaj sobie swoje uczucia, zarówno te pozytywne, jak i negatywne, zastanawiaj się, co je wywołało, analizuj swoje zachowania - taka samoświadomość emocjonalna pozwoli Ci poczuć się pewniej: będziesz wiedzieć, jak się zachowasz w przypadku konkretnej emocji, co pozwoli Ci przewidzieć swoją reakcję i odpowiednio zadziałać;
Zrób każdego dnia coś dla siebie: idź do fryzjera, zrób pyszną kawę, obejrzyj film, który lubisz - poczuj się wyjątkowo!
Jeśli czujesz, że nie dajesz rady, nie wstydź się prosić o pomoc i wsparcie swoich najbliższych. Z ich pomocą na pewno będzie Ci łatwiej.

Zbyt wysoka samoocena - czy to już narcyzm?

Choć wydawać by się mogło, że wysoki poziom samooceny jest naszym celem, wcale tak nie jest. Zbyt wysoka samoocena może powodować wiele problemów, głównie trudności w funkcjonowaniu społecznym. Osoba taka jest bardzo wrażliwa na krytykę, źle ją znosi, czuje się lepsza od innych, ma tendencję do wywyższania się. Przez innych z kolei postrzegana jest jako osoba samolubna, zapatrzona w siebie, egoistyczna, niemiła. Zbyt wysoka samoocena może prowadzić do wykształcenia się narcystycznych cech osobowości.

Jak widzimy, należy stale pracować nad swoją samooceną, starając się utrzymać ją na odpowiednim poziomie. Starajmy się znaleźć złoty środek między byciem osobą zakompleksioną a egoistyczną, mając na uwadze jak ważna jest samoocena w naszym życiu.