Czym jest frustracja? Przyczyny, objawy, przeżywanie frustracji

FrustracjaPo raz kolejny coś nam nie wyszło, znów porażka, niepowodzenie i kolejne próby poradzenia sobie z trudnościami. Narasta w nas złość, gniew, poczucie żalu, irytacja… Współczesny świata stawia przed nami wiele wyzwań, oczekiwań. Nie zawsze jesteśmy w stanie im sprostać, jesteśmy wystawieni na ocenę, nierzadko krytykę innych. Wzmaga to negatywne emocje, które się kumulują.

Tak właśnie powstaje frustracja. Uczucia to zapewne doświadczył w życiu każdy z nas. To nieprzyjemna emocja, która pojawia się wtedy, gdy nie możemy sobie z czymś poradzić.

Czym jest frustracja?

Frustracja jest emocją negatywną, pojawiająca się w przypadku skumulowania innych, nieprzyjemnych emocji, w tym złości, żalu, smutku, zniechęcenia. Mamy z nią do czynienia w momencie doświadczenia niepowodzenia, przeżycia porażki czy zawodu. Może ona pojawić się nagle, np. gdy coś nie wyjdzie nam po raz kolejny ale i jako efekt długotrwałego narażenia na działanie negatywnych czynników i emocji. Frustracja może minąć, gdy poradzimy sobie z problemem ale i trwać długo, skutecznie obniżając jakość życia, a nawet doprowadzić do depresji!

Przyczyny frustracji

Skąd dokładnie bierze się frustracja? Jakie wydarzenia mogą ja powodować? Teoretycznie uczucie frustracji może pojawić się nagle, w każdej chwili. Zwykle przyczyną stają się wydarzenia nieprzyjemne, przykre, związane z doświadczaniem niepowodzenia, w tym:

  • poniesienie porażki, zwłaszcza po raz kolejny, np. w sporcie;
  • bycie negatywnie ocenionym, skrytykowanym, zwłaszcza niesłusznie, np. przez szefa;
  • trudności z rozwiązaniem danego problemu, mimo wielokrotnych prób i pomocy ze strony innych, np. zdawanie prawa jazdy po kilkanaście razy;
  • doświadczanie trudności na drodze do osiągnięcia celu po pokonaniu poprzednich, np. stałe problemy z wykończeniem domu, terminami pracowników budowy, dostawami materiałów;
  • doświadczenie nagłej straty, utrata czegoś, czego zupełnie się w danym momencie nie spodziewaliśmy, np. pracy, gdy mieliśmy dostać awans lub zepsucie się auta, które dopiero co było reperowane;
  • niespodziewane trudności, wynikające z niejasnych dla nas przyczyn, np. bank odmawia nam udzielenia pożyczki, choć spełniamy warunki, ktoś krytykuje nas bez powodu, nie otrzymujemy premii choć staraliśmy się cały rok jak najlepiej wypełniać swoje obowiązki zawodowe;
  • trudności z zaspokojeniem ważnych potrzeb, zwłaszcza potrzeb pierwszego rzędu, w tym głodu, pragnienia, potrzeby snu.

Jak widać, może ona wzbudzić wiele rzeczy, możemy ja odczuwać również wtedy, gdy jesteśmy głodni czy niewyspani. Jest to bardzo powszechne u małych dzieci, które denerwują się i płaczą, gdy są głodne czy zmęczone, choć nierzadko nie potrafią nawet jeszcze tych potrzeb nazwać. Już wtedy jednak, u zaledwie kilkumiesięcznych maluchów pojawia się mieszanina emocji, dająca początek poczuciu frustracji.

Objawy frustracji

Jak objawia się doświadczanie frustracji? Z jakich uczuć składa się ten stan emocjonalny i jakie zachowania mu towarzyszą? Uczycie to jest złożonym stanem emocjonalnym, który składa się z wielu emocji podstawowych, w tym złości o różnym nasileniu (od lekkiej irytacji przez gniew aż po wściekłość) czy smutku. Pojawiają się również emocje złożone, w tym wstyd, poczucie winy, żal czy poczucie bezradności, zwłaszcza przy wielokrotnych próbach rozwiązania jakiegoś problemu.

Złe samopoczucie
Poczucie bezradności

Przeżywanie frustracji a konstrukcja osobowości

Czy są pewne czynniki ryzyka, które sprawiają, że niektóre osoby frustrują się o wiele częściej i szybciej niż inne. Jakie to czynniki, czy można z nimi walczyć? Okazuje się, że są to głównie kwestie osobowościowe, czyli pewne cechy naszego charakteru, które sprawiają, że łatwiej się frustrujemy i doświadczamy negatywnych emocji. O wiele szybciej i częściej frustracji doświadczają osoby:

  • o cholerycznym typie temperamentu: impulsywne, władcze, mające trudności z kontrolowaniem negatywnych emocji;
  • o skłonnościach do agresji i przemocy, zarówno fizycznej, jak i psychicznej;
  • o nerwicowych, lękowych cechach charakteru;
  • o niskiej pewności siebie, niskiej samoocenie;
  • samotne, porzucone, zakompleksione ale i mające trudności z podejmowaniem decyzji czy dokonywaniem wyborów życiowych;
  • doświadczające w życiu wielu negatywnych wydarzeń, np. w ostatnim czasie przeszły przez rozwód oraz zostały zwolnione z pracy;
  • cierpiące na depresję i inne zaburzenia nastroju ale również borykające się z uzależnieniem.

Frustracja o wiele częściej i szybciej może pojawiać się również u osób, które często doświadczają negatywnych emocji oraz ponoszą wiele porażek, w momencie, gdy nagromadzi się zbyt dużo nieprzyjemnych wydarzeń o wiele łatwiej o uczucie frustracji i irytacji.

Czy frustracja może być dobra? - pozytywne strony frustracji

Jak do tej pory o frustracji mówiliśmy praktycznie wyłącznie źle: że jest stanem przykrym, kojarzącym się z niezaspokojeniem potrzeb, niepowodzeniami, porażkami, krytyką… Czy jednak w uczucie frustracji może być coś dobrego, pozytywnego? Okazuje się, że tak. W wielu przypadkach to właśnie frustracja, czyli narastający gniew i złość sprawiają, że zaczynamy działać aktywniej, mocniej, silniej i jeszcze bardziej się starać. Uczycie to motywuje nas do kolejnych prób, sprawia, że chcemy podjąć wyzwanie po raz kolejny - również po to, aby pozbyć się nieprzyjemnego uczucia i zastąpić je innym: zadowoleniem.

Jak radzić sobie z frustracją?

Przeszkody na drodze do zaspokojenia swoich pragnień oraz realizacji celów pojawiają się u każdego z nas. Zwykle potrafimy sobie z nimi poradzić, czasami wychodzi nam to lepiej, czasami gorzej. Walka z rozczarowaniem i smutkiem to motywacja do działania, wtedy uczucie to ma pozytywny wydźwięk. Jeśli jednak na kolejne porażki reagujemy agresją, przygnębieniem i nie mamy siły ani energii do działania, warto nauczyć się efektywniej radzić sobie z poczuciem frustracji. Polega ono na wypracowaniu pewnych mechanizmów i zachowań, które pozwolą nam panować nad swoimi emocjami, a uczucie frustracji traktować jako motywację do dalszych prób. Poniżej kilka wskazówek, które mogą Ci w tym pomóc.

  1. Zaakceptuj swoje emocje, nazywaj je i poznawaj ich przyczyny, np. "Jestem wściekła, bo znów nie udało mi się dostać podwyżki, a tak się starałam. Wiem, że na nią zasłużyłam, dlaczego jest mi tak źle i nie mam ochoty jutro iść do pracy". Zaakceptuj to, co czujesz ale i zdawaj sobie sprawę ze skutków, np. "Jeśli nie pójdę do pracy, szef na pewno mnie zwolni albo dostane naganę, a wtedy mogę zapomnieć o jakiejkolwiek podwyżce". Wyciągaj wnioski z tego, jak Twoje emocje wpływają na zachowanie, taki dialog z samym sobą może być doskonała formą autorefleksji.
  2. Proś o wsparcie bliskich, nie wstydź się mówić o tym, jak się czujesz. W wielu przypadkach rozmowa z zaufaną osobą, czy to partnerem, dorosłym dzieckiem, rodzicem, rodzeństwem czy przyjacielem może okazać się najlepsza terapią. Uzyskanie emocjonalnego wsparcia od kogoś bliskiego nie tylko koi nerwy i niweluje smutek ale również staje się dla nas motywacją do dalszego działania.
  3. Nie traktuj każdej porażki jako osobistego dramatu ale też nie przypisuj wszystkim niepowodzeniom przyczyn zewnętrznych. Jeśli chcesz nauczyć się radzić sobie z frustracją, musisz zrozumieć, że nie każde niepowodzenie jest Twoją osobistą porażką. W wielu wypadkach to zestawienie wielu czynników, które złożyły na konkretne niepowodzenie. Nie idź jednak również w drugą stronę i nie szukaj zawsze przyczyn zewnętrznych. Postaraj się na każde niepowodzenie spojrzeć obiektywnie, zdiagnozować przyczyny i wyciągnąć z nich wnioski. To uchroni Cię przed spadkiem samooceny ale również pewności siebie.
  4. Nie oczekuj, że zawsze wszystko Ci się uda. Nie ma chyba na świecie osoby, której udało się dosłownie wszystko, co robiła. Porażki i niepowodzenia są wpisane w życie każdego z nas, każdy prędzej czy później doświadczy poczucia frustracji. Jest to emocja, na jaką po prostu musimy się przygotować.
  5. Ciesz się ze swoich dotychczasowych osiągnięć życiowych i czymś z nich swoje zaplecze do walki z frustracją. Każdy z nas ma na swoim koncie pewne osiągnięcia, z jakich jest dumny. Przypomnij je sobie, wypisz na kartce, zgromadź potwierdzenia tych dokonań i.. chwal się nimi, nawet przed samą/samym sobą.
  6. Naucz się radzić sobie ze stresem, który pojawia się zaraz obok frustracji. Przećwicz techniki relaksacji, zaopatrz się w pomoce wyciszające, np. gadżety typu pop-it czy gniotki sensoryczne.
  7. Dostrzegaj w poczuciu frustracji to, co dobre. To porada na koniec ale tak naprawdę od niej należałoby zacząć. Jak już wiemy, frustracja - choć uczucie negatywne - może nieść za sobą coś dobrego, motywować nas do działania. I tak właśnie powinniśmy ją traktować.

Jeśli mimo zastosowania powyższych porad nadal czujesz, że nie radzisz sobie z narastającym uczuciem frustracji, zastanów się nad udziałem w warsztatach z zakresu regulacji emocji, treningu umiejętności społecznych lub konsultacją ze specjalistą, w tym z psychologiem. Pomoże Ci to wzmocnić pewność siebie oraz pomoże w pracy nad samym sobą, zwłaszcza w zakresie rozumienia i kontrolowania emocji. Bardzo istotne jest stosowanie tych wskazówek w pracy z dziećmi, które nierzadko nieświadome są, co dzieje się z nimi w momencie doświadczania frustracji. Tego typu rozmowy i ćwiczenia są doskonałą formą spędzania czasu w duecie rodzic-dziecko ale również do przedyskutowania w szkole, np. w czasie zajęć edukacyjnych z wychowawcą, pedagogiem czy psychologiem szkolnym.

Długotrwała frustracja a zdrowie psychiczne

jak wspomniano wcześniej, długotrwale odczuwana frustracja przestaje być motywacją do działania, a staje się przyczyną pogarszającej się samooceny i spadku pewności siebie. Taki stan emocjonalny nie sprzyja działaniu ani optymalnemu rozwojowi, wymaga więc zdecydowanych działań. Warto wspomagać się powyższymi wskazówkami. Co bowiem stanie się, jeśli zbyt długo będziemy doświadczać silnej frustracji? Konsekwencje mogą być bardzo różne:

  • może znacznie pogorszyć się nasza samoocena i pewność siebie, jak również motywacja do działania;
  • mogą pojawić się objawy natury fizjologicznej: bóle głowy, duszności, zawroty głowy, obawy ze strony układu pokarmowego (bóle brzucha, brak apetytu, nudności), problemy ze snem, koncentracją uwagi;
  • wzmagać się może agresja oraz impulsywność, zwłaszcza w sytuacjach błahych, które dawniej nie wyprowadzały nas z równowagi;
  • pojawić się mogą tiki nerwowe, związane z długotrwałą ekspozycją na stres;
  • może dojść do wykształcenia się stanów lękowych czy epizodów depresyjnych, a nawet depresji czy choroby afektywnej dwubiegunowej;
  • w przypadku długotrwałej frustracji możemy mówić nawet o myślach czy próbach samobójczych.

Jak widzimy sama frustracja - choć powszechna i potencjalnie niegroźna - może nieść za sobą wiele negatywnych konsekwencji. Z uwagi na to, że na jej doświadczanie narażony jest każdy z nas należy starać się czynić z niej motywację do działania. Dodatkowo, mając na uwadze jej niebezpieczne konsekwencje reagować, gdy jest zbyt silna i uniemożliwia nam normalne funkcjonowanie.

Marlena Mokras
Kobieta, mama, żona, psycholog, pedagog, nauczyciel - kolejność nieprzypadkowa. Pasjonatka zdrowego stylu życia, lubiąca (chyba jak każda kobieta) śledzić trendy modowe i urodowe.

Komentarze