Czym są emocje? Rodzaje: podstawowe, złożone, pozytywne, negatywne

Emocje towarzyszą nam już w łonie matki: odczuwamy jej emocje - choć nie zdajemy sobie jeszcze z tego sprawy. Emocje towarzyszą nam przez całe życie i są tak różnorodne, że czasami trudno je nazwać i zrozumieć. Są słabsze, silne, pozytywne, negatywne. Niejako "malują" nasze życie: nadają mu kolorów ale i sensu.

Procesy emocjonalne i ich podział

Jeśli chcemy mówić o emocjach, najpierw należy wyjaśnić pojęcie procesów emocjonalnych - są to procesy psychiczne, które obejmują reakcję naszego organizmu na daną osobę, przedmiot, czynność, zjawisko, sytuacje. Określają niejako nasz stosunek do niej.

Procesy psychiczne dzielą się na:

• uczucia,
• afekty,
• emocje.

Warto poznać lepiej te pojęcia.

• Uczucia - uczuciem nazywamy stan psychiczny, wyrażający nasz stosunek do danej sfery naszego życia: konkretnej osoby, przedmiot, sytuacji, zjawiska itp. Uczucie jawi się do kogoś lub czegoś, np. kochamy kogoś (uczuciem jest miłość), nie znosimy czegoś (uczuciem jest nienawiść). To coś, co czujemy względem czegoś.
• Emocje - emocja to względnie nietrwałe uczucie, zwane również stanem afektywnym, żywione wobec kogoś, czegoś, jest silnie zabarwione pozytywnie lub negatywnie, poprzedzone konkretnym wydarzeniem i związane z zachowaniem, np. strach jest emocją: zobaczyliśmy groźnego psa (wydarzenie), poczuliśmy strach (emocja nacechowana negatywnie) i zaczęliśmy uciekać (zachowanie).
• Afekty - mianem afektu określamy bardzo silne uczucie, które powstaje na skutek silnych emocji, np. w afekcie gniewu rzucamy się na kogoś lub w afekcie strachu: uciekamy.

Wyróżniamy również:

• Nastroje - uczucia o łagodniejszym przebiegu niż emocje, bardziej trwałe i rozciągnięte w czasie, np. nastrój spokoju, nastrój pogodny ale i nastrój przygnębienia.
• Sentymenty - to postawy emocjonalne, związane z konkretną osobą lub czynnością, sytuacją, są trwałe w czasie, np. "Nie lubię, gdy ktoś mi robi zdjęcia", "Uwielbiam ryby", "Kocham jeździć nad morze" itp.

Rodzaje emocji: podstawowe i złożone (pochodne)

Podstawowy podział emocji obejmuje emocje podstawowe i złożone. Emocje podstawowe to emocje, które pojawiają się już u bardzo małych, zwykle kilkumiesięcznych dzieci i towarzyszą nam praktycznie każdego dnia. Z kolei emocje złożone, zwane również wtórnymi, to emocje, które odczuwamy rzadziej, zdolność ich odczuwania pojawia się nieco później, bardzo często małe dzieci nie są zdolne do odczuwania tych emocji.

Emocje podstawowe

To emocje wrodzone, które odczuwamy niejako od razu po urodzeniu, choć jeszcze nie zdajemy sobie z tego sprawy i nie potrafimy ich kontrolować.

Smutek
To emocja negatywna, obejmująca pojawianie się przemijającego uczucia żalu, rozczarowania, przygnębienia. Osoba smutna nie uśmiecha się, może płakać, szukać pocieszenia u innych ludzi. Smutek może przejawiać się również jako apatia (bierność w działaniu), izolowanie się od innych. Nadmierny smutek może mieć wiele negatywnych skutków dla naszego zdrowia i dobrego samopoczucia.

Wstręt
To także emocja negatywna, obejmująca negatywną reakcję na coś lub kogoś, np. niesmaczny posiłek, niemądre stwierdzenie. To inaczej odraza. Wstrętem może napawać nas nieprzyjemny zapach, dźwięk itp. Instynktownie odwracamy się od tego, co napawa nas wstrętem, możemy uciekać lub określić werbalnie daną rzecz jako odpychającą, np. mówiąc: "Jakie to niesmaczne", "Jakie to obrzydliwe!". Pojawiają się również mimiczne oznaki wstrętu, np. grymas ust, zatkniecie nosa palcami itp.

Strach
To emocja, która pojawia się, gdy znajdujemy się w stanie zagrożenia. To reakcja na niebezpieczeństwo, związana z instynktem przetrwania. Strach może u każdego z nas objawiać się inaczej, jedni trzęsą się ze strachu, chowają się, inni uciekają, jeszcze inni próbują walczyć.

Złość
To emocja negatywna, obejmująca reakcję na coś, co się nam nie podoba. To gniew skierowany wobec kogoś lub czegoś, może objawiać się jako złość ukryta, gdy tłumimy ją w sobie lub jawna, np. w postaci reakcji agresywnej: podniesiony głos, krzyk, przepychanki itp.

Radość
Jest bardzo pozytywnym i przyjemnym stanem emocjonalnym. Obejmuje odczuwanie zadowolenia z danej sytuacji, czujemy się szczęśliwi, uśmiechamy się. Osoby radosne są spokojne, pogodne, z chęcią podejmują się działania, mają dobry nastrój. Z radości możemy się śmiać, skakać, klaskać, a nawet płakać i krzyczeć.

Zdziwienie
To emocja, wyrażająca zdumienie, jest dość silna i krótkotrwała. Zaskoczyć nas może wiele rzeczy, zwykle uczucie to wyraża się poprzez podskok, podniesienie rąk, krótki okrzyk niedowierzania. Zdziwienie możemy odczuwać zarówno w sensie pozytywnym, np. na skutek miłej niespodzianki, jak również czegoś przykrego, np. gdy dowiemy się, że bliska osoba miała wypadek.

Choć emocje podstawowe są takie same u wszystkich ludzi, każdy z nas może odczuwać je inaczej. Każdy z nas inaczej reaguje na chwile radosne, smutne, inaczej okazuje złość, strach, wstręt czy zaskoczenie.

Emocje złożone (pochodne)

Emocje złożone to emocje, powstałe poprzez połączenie kilku emocji podstawowych, niejako odczuwaniu kilku emocji jednocześnie. Zwane są również emocjami pochodnymi.

Poczucie winy (w typologii emocji składają się na nią: radość i strach)
Emocja złożona, która związana jest z odczuwaniem strachu przed karą i chęci poddania się jej, zadośćuczynienia za swoje przewinienia.

Wstyd (w typologii emocji składają się na niego strach i wstręt)
To emocja złożona, obejmująca zdawanie sobie sprawy z tego, że nie jesteśmy doskonali. To także lęk przed tym, że inni nas tak ocenią, wstyd może wiązać się z nieśmiałością.

Zachwyt (radość i zaskoczenie)
Przyjemna emocja, obejmująca podziw dla kogoś lub czegoś. Zachwycać możemy się również sobą, swoim wyglądem, dokonaniami.

Rozczarowanie (zaskoczenie i smutek)
Emocja złożona, obejmująca niejako zderzenie się naszych oczekiwań z rzeczywistością: gdy nasze plany i nadzieje nie spełniają się, zwykle odczuwamy właśnie rozczarowanie.

Żal (smutek i wstręt)
Nieprzyjemna emocja, polegająca na odczuwaniu silnego smutku z powodu doznanej krzywdy lub straty. Możemy też żałować tego, czego nie zrobiliśmy.

Pogarda (wstręt i złość)
To emocja, żywiona do kogoś lub czegoś, oparta zarówno na obrzydzeniu, jak i gniewie, np. możemy wyrażać się pogardliwie o osobach, które zdradzają swoich współmałżonków.

Zazdrość (smutek i złość)
To emocja złożona, oparta na uczuciu frustracji z powodu niezaspokojenia jakiejś potrzeby, podczas gdy ktoś inny ją zaspokoi szybciej lub lepiej od nas. Z jednej strony wyzwala w nas to smutek, z innej strony: złość zarówno na siebie, jak i na drugą stronę.

Są to emocje, których zdolność odczuwania nabywamy w ciągu życia. Małe dziecko nie potrafi odczuwać praktycznie żadnej emocji złożonej. Są one nabywane z wiekiem, pod wpływem życia w społeczeństwie, a więc przyswajania norm społecznych, np. małe dziecko nie ma wstydu ciała, nie odczuwa poczucia winy, nie wyraża się o innych pogardliwie. Kiedy się pojawiają? Niektóre emocje złożone można zauważyć już u dziecka w wieku przedszkolnym: pojawia się wtedy wstyd i poczucie winy.

Rodzaje emocji: emocje pozytywne i negatywne - opisy i przykłady

Klasyfikacja emocji dzieli je również na emocje pozytywne i negatywne. Wiele z nich zostało już wymienionych wcześniej. Warto je sobie przypomnieć i przywołać inne emocje pozytywne i negatywne, które znamy ze swojego życia. Poniżej po 10 przykładów każdego z typów.

Emocje pozytywne

Zachęcają do działania, są przepełnione radością i szczęściem. Ich nasilenie jest różne, np. zadowolenie jest emocją słabszą od radości. Każdy z nas chciałby je odczuwać cały czas, takie emocje są związane z przyjemnymi chwilami w naszym życiu, np. radość i duma towarzyszą awansowi w pracy, a miłość i spełnienie: w byciu matką.

Lista pozytywnych emocji z przykładami

1. Radość - z prezentu, dobrej oceny w szkole;
2. Zaskoczenie - wygraną w konkursie;
3. Fascynacja - nowym partnerem;
4. Zachwyt - dziełem sztuki;
5. Wzruszenie - podczas narodzin dziecka;
6. Zadowolenie - z obecnej pracy zawodowej;
7. Spełnienie - w byciu rodzicem, w związku;
8. Miłość - w stosunku do bliskich osób;
9. Poczucie siły - w trakcie działania;
10. Duma - z osiągnięć dziecka.

Emocje negatywne

Również wpisane są w nasze życie i nic tego nie zmieni. Choć odczuwanie ich nie jest przyjemne i każdy z nas wołałby ich uniknąć, tak naprawdę są bardzo potrzebne dla zachowania równowagi emocjonalnej. Emocje negatywne pozwalają nam na przeżycie trudnych chwil w naszym życiu, które zmieniają nas ale i wzbogacają, np. żal towarzyszy rozstaniu z ukochaną osobą, a poczucie porażki: przegranej w konkursie.

Lista negatywnych emocji z przykładami

1. Złość - na bliską osobę;
2. Smutek - po kłótni z partnerem;
3. Żal - po rozstaniu;
4. Wstyd - z powodu spóźnienia w pracy;
5. Rozpacz - po śmierci przyjaciela;
6. Przerażenie - pożarem, poważną operacją;
7. Obrzydzenie - na widok pająka;
8. Pogarda - wobec żony przyjaciela, która dopuściła się zdrady;
9. Poczucie porażki - po przegranej;
10. Irytacja - na skutek długiego czekania.

Emocje a zdrowie - jak emocje wpływają na zdrowie i samopoczucie?

Czy emocje mają wpływ na nasze zdrowie? Oczywiście i to bardzo istotny. To, co odczuwamy może w znaczący sposób wpływać na nasze zdrowie i samopoczucie. Jakie emocje sprzyjają zdrowiu i dobremu nastrojowi? Oczywiście pozytywne: radość, zadowolenie, miłość. Te emocje sprawiają, że czujemy się i wyglądamy lepiej. Pozytywne emocje poprawiają pamięć i koncentrację, sprawiają, że lepiej spijmy, mogą nawet obniżać ciśnienie krwi!

A co z emocjami negatywnymi? Jak one wpływają na nasze zdrowie i nastrój? Oczywiście krótkotrwałe odczuwanie smutku nie sprawi od razu, że zachorujemy na depresję, ale długotrwałe odczuwanie wielu negatywnych emocji o silnym zabarwieniu może przyczynić się do rozwinięcia zaburzeń nastroju, w tym depresji. Co jeszcze mogą sprawić negatywne emocje?

Mogą przyczynić się do problemów ze zdrowiem fizycznym, np. zachorowania na chorobę wrzodową czy schorzenia układu krążenia. Osłabiają odporność, przyczyniają się do pogorszenia pamięci, mogą powodować problemy z apetytem i zasypianiem. Mogą przyczynić się do nadciśnienia, a nawet cukrzycy czy chorób nowotworowych! Warto wiedzieć również o tym, że konkretne emocje mogą oddziaływać na konkretne organy, np. częste odczuwanie złości może powodować bóle głowy, a stałe zamartwianie się: schorzenia układu pokarmowego, w tym wrzody czy choroby jelit.

Kluczem do sukcesu jest więc jak najczęstsze odczuwanie emocji pozytywnych, cieszenie się nimi i ich zbawiennym wpływem na nasz organizm. Wiemy już, że emocji negatywnych nie da się ot tak: usunąć z naszego życia, należy jedna nauczyć się radzić sobie z nimi. Jak?

• Po pierwsze - emocji negatywnych nie należy w sobie tłumić, wybuchną po czasie i to ze zdwojoną siłą;
• Po drugie - należy zdawać sobie sprawę z tego, co czujemy i nazywać te emocje, zwłaszcza negatywne;
• Po trzecie - warto znaleźć sposoby odreagowania negatywnych emocji, np. pójść na spacer, posłuchać spokojnej muzyki, uprawiać ulubiony sport, porozmawiać z kimś lub pomedytować.