Bariery komunikacyjne - czym są? Rodzaje i sposoby zwalczania barier komunikacyjnych

Bariety komunikacyjnePodstawę interakcji międzyludzkich stanowi komunikacja. Komunikowanie się jest sposobem na wymianę informacji, doświadczeń, na uzyskanie odpowiedni na pytania. Jeśli proces komunikacji przebiega bez zakłóceń, jej cele zostają osiągnięte. Czasami jednak proces zostaje zaburzony. Przeszkody te nazywamy barierami komunikacyjnymi. Mogą one doprowadzić do zakłóceń z odbiorze, niezrozumienia przekazu ale i otrzymywania całkowicie błędnych informacji. Warto poznać istniejące bariery komunikacyjne.

Komunikacja interpersonalna

Na początek warto zaznajomić się z samym pojęciem komunikacji interpersonalnej. Proces komunikacji składa się z 6 elementów, są to:

  • nadawca komunikatu - to osoba, która nadaje komunikat;
  • odbiorca komunikatu - analogicznie to osoba, która go odbiera;
  • kontakt pomiędzy nimi - to relacja pomiędzy stronami;
  • kod językowy wspólny dla nadawcy i odbiorcy - to język lub inny kod, jakim posługują się strony;
  • kontekst - to sytuacja, w jakiej dochodzi do komunikacji: czas, miejsce, okoliczności itp.;
  • komunikat - to sam komunikat, czyli to, co mamy zamiar przekazać: informacja, gest itp.

Bariery komunikacyjne mogą dotyczyć praktycznie każdego elementu procesu komunikacji.

Bariery komunikacyjne

Jakie bariery mogą zakłócać proces komunikacji? Jest ich bardzo wiele, zależą od:

  • nadawcy,
  • odbiorcy,
  • mogą dotyczyć tematyki rozmowy, czynników zewnętrznych.

Poniżej opis 10 najczęściej pojawiających się barier w skutecznej komunikacji.

Trudności natury fizjologicznej, np. problemy ze słuchem
Pierwsza i chyba najbardziej oczywista bariera to czynniki natury fizjologicznej, np. problemy ze słuchem lub złe samopoczucie, np. stres, zmęczenie, niewyspanie, choroba. Każdy, kto jest zły, chory lub po prostu gorzej słyszy może mieć trudności w poprawnym odbiorze komunikatów werbalnych (głosowych) ale i niewerbalnych, np. gdy jesteśmy zmęczeni nie zwracamy zbytniej uwagi na gesty czy mimikę drugiej strony.

Różnice językowe
Kolejna bariera to różnice językowe, wynikające zarówno z używania na co dzień innego języka, np. w trakcie rozmowy z cudzoziemcem, jak i różnic językowych, wynikających ze statusu społecznego. Dla przykładu: lekarz, który rozmawia z pacjentem może - nawet niezamierzenie - zbyt często używać języka specjalistycznego, co dla osoby postronnej, bez medycznego wykształcenia, może być zupełnie niezrozumiałe.

Złe warunki rozmowy: hałas, brak czasu itp.
Kolejną barierą w skutecznej komunikacji mogą być złe warunki rozmowy, np. hałas, który utrudnia rozmowę, zakłócenia na linii w trakcie rozmowy telefonicznej, brak zasięgu czy brak czasu, co skutkuje niewielkim skupieniem się na dyskusji.

Odmienne postrzeganie rzeczywistości
W komunikacji przeszkadzać mogą również kwestie światopoglądowe, w tym odmienne postrzeganie konkretnych fragmentów rzeczywistości. Wyobraźmy sobie rozmowę o polityce zwolenników dwóch różnych ugrupowań lub rozmowę pobożnego katolika z człowiekiem, który deklaruje bycie ateistą… Ich różnice w postrzeganiu świata mogą doprowadzić do wielu nieporozumień i w efekcie nawet do ostrej wymiany zdań.

Nadmiar emocji
W komunikacji barierą może być też nadmiar emocji. Jeśli rozmawiamy o sprawie, która jest nam bliska, dotyczy nas lub wywołuje w nas silne emocje, zarówno pozytywne, jak i negatywne, nie zawsze stosujemy się do "logicznego myślenia".

Brak zainteresowania tematem
Z drugiej strony w skutecznej komunikacji bardzo przeszkadzać może tez sytuacja odwrotna, czyli brak zainteresowania tematem. Jeśli jakaś sprawa nas nie dotyczy, nie interesuje nas, możemy w ogóle nie skupiać się na rozmowie, nie angażować się w dyskusję, a nawet lekceważyć naszego rozmówcę.

Specyfika kanału komunikacyjnego, np. niezrozumienie wypowiedzi zawartej w wiadomości online
Współczesne technologie mogą także negatywnie spływać na jakość komunikacji. Często posługujemy się zdobyczami techniki, w tym telefonem, wysyłamy wiadomości SMS, posiłkujemy się komunikacją online: używamy poczty mailowej, komunikatorów typu Skype, TeamSpeak czy mediów społecznościowych. Takie komunikaty są odmienne niż te, jakie przekazujemy w trakcie bezpośredniej rozmowy. Źle przekazana informacja bez komunikacji niewerbalnej, czyli mimiki może także spowodować zakłócenia i niezrozumienie z rozmówcą. Przykładem może być również wiadomość w odpowiedzi na SMS: "Mam iść tam sam?": "Nie przyjdę czekam jeszcze na kuriera" oraz "Nie, przyjdę. Czekam jeszcze na kuriera". Jest różnica, prawda?

Nieumiejętność słuchania
Kolejna bariera to nie do końca opanowana zdolność słuchania. Wielu z nas zakłada, że potrafi słuchać innych, ale to zdolność, którą warto stale doskonalić. Istotna jest zwłaszcza umiejętność aktywnego słuchania, pozwalająca nam na usłyszenie ale i zrozumienie komunikatów, jakie nadają do nas inne osoby.

Niespójność komunikatów werbalnych i niewerbalnych
Ta bariera zakłada niezgodność miedzy tym, co wypowiadamy (komunikat werbalny), a tym, co sobą prezentujemy (komunikacja niewerbalna, np. mimika, gesty). Dla przykładu, osoba zapytana: "Czy mnie słuchasz?", odpowiada: "Tak, tak, oczywiście", a widzimy, że zerka znudzona na telefon lub zegarek.

Uleganie stereotypom, nieodpowiednie nastawienie do rozmówcy: uprzedzenia, stereotypy, krytykowanie go, osądzenie, grożenie, moralizowanie itp.
I na koniec bariera, która pojawia się w wielu procesach komunikacyjnych, uzależniona jest zarówno od naszych cech charakteru, jak i nastawienia emocjonalnego do rozmówcy. Skuteczną komunikację zaburzyć może nieodpowiednie nastawienie do naszego rozmówcy i w efekcie pojawia się krytykowane, moralizowanie, osądzanie danej osoby. Takie komunikaty zaburzają tok rozmowy oraz wprowadzają niepotrzebne nagromadzenie negatywnych emocji. Odpowiedzialne za taki stan rzeczy mogą być stereotypy i nasze prywatne uprzedzenia, które sprawiają, że podchodzimy do rozmowy z konkretnym, nie zawsze właściwym nastawieniem.

Jak rozmawiać, aby unikać barier komunikacyjnych?

Czy można uniknąć wyżej wymienionych barier komunikacyjnych? Nie zawsze jest to możliwe, ponieważ w wielu przykładach ich przyczyna tkwi w czynnikach zewnętrznych lub można upatrywać jej pod stronie rozmówcy. Warto jednak dołożyć starań, aby unikać barier i dowiedzieć się, jak je zwalczać.

Bariera komunikacyjna

Doskonal umiejętności komunikacyjne
Postaw na doskonalenie umiejętności komunikacyjnych, ćwicz asertywność, aktywne słuchanie, dużo przebywaj i rozmawiaj z ludźmi, stosuj różnorodne formy komunikacji, doceniaj moc gestów, naucz się je odczytywać i rozumieć. Możesz posiłkować się literaturą fachową ale i zdecydować się na szkolenie z tego zakresu, np. w wygodnej obecnie formie online.

Przygotuj się do rozmowy
Przygotowuj się do rozmów z innymi, zwłaszcza tych ważnych. Jeśli wiesz, że musisz w czasie dyskusji poruszyć istotny temat, przemyśl wcześniej swoje cele i nastaw się odpowiednio do rozmowy. Takie przygotowanie to także wyraz szacunku dla Twojego rozmówcy.

Dostosowuj język do rozmówcy
Dbaj o to, aby dopasowywać język do Twojego rozmówcy. Jeśli jesteś specjalistą w jakiejś dziedzinie i rozmawiasz z kimś, kto nie ma o niej pojęcia: nie używaj zbyt wielu specjalistycznych określeń. Jeśli rozmawiasz ze swoim kilkuletnim dzieckiem, nie wymagaj, że zrozumie Twoje aluzje i metafory. Podążaj za rozmówcą, elastycznie się do niego dostosowując.

Opanuj emocje
Pamiętaj, aby w trakcie rozmowy panować nad emocjami. Mogą one uwidocznić się w tym, co mówisz, np., gdy wybuchniesz złością ale i w zachowaniu, np. gdy nerwowo zaczniesz bawić się dłońmi okażesz lęk, napięcie i zdenerwowanie. Panuj nad sobą, a gdy czujesz, że emocje biorą górę: nie wstydź się wyjść i uspokoić. Nadmiar emocji może skutecznie zaburzać proces komunikacji - pamiętaj, że ich pojawienie się nie jest niczym złym!

Wyzbądź się uprzedzeń, nie oceniaj
W trakcie komunikacji staraj się nie oceniać drugiej strony, nie generalizuj, nie moralizuj, nie wyciągaj pochopnych wniosków. Nie nastawiaj się negatywnie i porzuć uprzedzenia.

Reaguj na pojawienie się barier w komunikacji
Jeśli zauważysz, że Wasza komunikacja zostaje zakłócona jakąkolwiek z powyższych barier, reaguj od razu, np. powiedz: "Widzę, że jesteś zmęczona, dokończymy tę rozmowę jutro", "Dużo kosztuje mnie rozmawianie na ten temat. Dasz mi trochę czasu, aby się z tym oswoić i wtedy wrócimy do tej rozmowy" lub "Przepraszam, ale nie rozumiem do końca Pana wypowiedzi. Czy mógłby Pan wyjaśnić mi dokładniej o co chodzi?".

Pamiętaj o komunikacji niewerbalnej
Jak wspomniano wcześniej: doceń moc komunikacji niewerbalnej, czyli wszystkiego tego, czego nie wypowiadasz. Składają się na nią Twoje zachowane, gesty, mimika itp. Obserwuj siebie w trakcie rozmowy, panuj nas gestami, które zdradzają Twoje emocje. Odczytuj również emocje innych, ich nastawienie do Ciebie, rozmowy.

Dbajmy o skuteczne komunikowanie się, bo jak powiedział Brian Tracy: "Komunikacja to umiejętność, której można się nauczyć. To jak jazda na rowerze czy pisanie na maszynie. Jeśli tylko nad nią popracujesz, możesz bardzo szybko poprawić jakość każdej części swojego życia".

Marlena Mokras
Kobieta, mama, żona, psycholog, pedagog, nauczyciel - kolejność nieprzypadkowa. Pasjonatka zdrowego stylu życia, lubiąca (chyba jak każda kobieta) śledzić trendy modowe i urodowe.

Komentarze